Το Τετρατάξιο Προσφυγικό Δημοτικό Σχολείο Καλογραίζης ιδρύθηκε το 1925. Στεγάστηκε στο χώρο που βρίσκεται σήμερα το «Πέτρινο», σε μια παράγκα που φτιάχτηκε από ξύλα, τσίγκους και πισσόχαρτα…
Τη 96χρονη διαδρομή του «περπάτησαν» φέτος οι μαθητές και οι μαθήτριες της Ε΄ τάξης του 9ου Δημοτικού που με την καθοδήγηση της δασκάλας τους Δέσποινας Μπαρμπαρή και στο πλαίσιο του μαθήματος της Πληροφορικής, δημιούργησαν ένα ψηφιακό βιβλίο με θέμα “Η Ιστορία του σχολείου μας… …η Ιστορία του τόπου μας” το οποίο μπορείτε να διαβάσετε εδώ…
Οι πρώτοι μαθητές του Προσφυγικού Δημοτικού Καλογραίζης ήταν σχεδόν όλοι πρόσφυγες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα μαθητολόγια των πρώτων χρόνων, στη στήλη «Πατρίς» είναι καταγεγραμμένες 58 πατρίδες! Πέρα από τις… μεγάλες -και γνωστές- (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Άγκυρα, Θράκη) υπήρχαν και οι μικρές «πατρίδες». Τις παραθέτουμε με μερικά στοιχεία καθεμιά:
Άδανα (τουρκικά Adana), η 5η σε πληθυσμό σήμερα πόλη της Τουρκίας. Ονομάστηκε πιθανώς έτσι από το μυθολογικό βασιλιά Δαναό. Στην ελληνιστική εποχή ήταν γνωστή κι ως Αντιόχεια της Κιλικίας.
Αϊδίνι ή Αϊδίνιο (τουρκικά Aydın) είναι χτισμένο στην κοιλάδα του Μαίανδρου ποταμού. Κατά τους ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους ήταν γνωστή ως Τράλλεις. Πριν από την ανταλλαγή πληθυσμών στο Αϊδίνιο διέμεναν περίπου 10.000 Έλληνες.
Ακ-δαγ ή Ακνταγμαντενί (τουρκικά Akdağmadeni) ή, παλαιότερα, Ακ Νταγ Ματέν (και Ακ Δαγ Μαδέν), είναι πρωτεύουσα της ομώνυμης περιοχής της επαρχίας Γιοζγκάτ στην Κεντρική Ανατολία. Το όνομά της προέρχεται από τα ομώνυμα μεταλλεία αργύρου του όρους Ακ Νταγ. Στην πόλη, πριν το 1922, κατοικούσε σημαντικός αριθμός Ελλήνων, προερχόμενος από περιοχές του Πόντου, κυρίως της Κιμισχανέ (Αργυρούπολη) και των περιχώρων της.
Αλάια ή Αλάγια ή Αλάνια (τουρκικά Alanya, αρχαία ελληνικά: Κορακήσιον) είναι παραθαλάσσιο τουριστικό θέρετρο στην επαρχία Αττάλειας. Η οθωμανική απογραφή του 1893 αναφέρει ότι ο αριθμός των Ελλήνων στην πόλη ήταν 964 από συνολικό πληθυσμό 37.914.
Άργανα (τουρκικά Ergani), παλαιότερα γνωστή ως Arghni ή Arghana, είναι περιοχή της επαρχίας Diyarbakır της Τουρκίας.
Αρτάκη (τουρκικά Erdek) είναι παράλια πόλη στην επαρχία Μπαλικεσίρ στον Μαρμαρά, σε απόσταση 120 χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη. Ο πληθυσμός της, σύμφωνα με την απογραφή του 1891, ήταν 33.007 κάτοικοι, από τους οποίους οι ‘Ελληνες ήταν 29.165 (89%).
Ατάλλεια (τουρκικά Antalya) είναι η όγδοη μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας χτισμένη στα παράλια της Μεσογείου. Με τη συνθήκη των Σεβρών η Αττάλεια βρέθηκε υπό την προσωρινή κατοχή της Ιταλίας. Με τη συνθήκη της Λωζάνης η πόλη περιήλθε ξανά σε τουρκική κυριαρχία και ο χριστιανικός πληθυσμός της την εγκατέλειψε.
Βαϊντίρι ή Βαϊνδίρι (τουρκικά Bayındır ). Το όνομά του στην κλασική αρχαιότητα ήταν Καύστρος. Υπήρξε πρωτεύουσα καζά που υπαγόταν στο σαντζάκι Σμύρνης. Κατά άλλες πηγές είχε πληθυσμό 3.500 Ελλήνων (σε συνόλο 13.000) και κατά άλλες 8.000 (σε σύνολο 25.000).
Βουρλά (τούρκικα: Urla) πόλη σε απόσταση 40 περίπου χιλιομέτρων από τη Σμύρνη. Τόπος γέννησης του Γιώργου Σεφέρη. Σύμφωνα με τον Ελληνικό Οδηγό της Σμύρνης του 1900 τα Βουρλά κατοικούνταν από 35.000 Χριστιανούς, 4.000 Τούρκους, 800 Ιουδαίους και λίγους Αρμένιους.
Βουρνόβας ή Μπουρνόβας (τουρκικά Bornova). Η Πρινόβαρις των Βυζαντινών. Προάστιο στο οποίο έμεναν οι εύπορες οικογένειες της Σμύρνης αλλά και η συνοικία των ξένων ιδίως των Άγγλων. Φημιζόταν για τις ωραίες κοπέλες αλλά και τα λουλούδια του. Στις 27 Αυγούστου 1922 ο Μπουρνόβας λεηλατήθηκε από τους τσέτες, που σκότωσαν πολλούς κατοίκους του.
Δενιζλή ή Ντενιζλί (τουρκικά denizli) βρίσκεται στην νοτιοδυτική Μικρά Ασία, στην άκρη της κοιλάδας που έχει διαμορφωθεί από τον ποταμό Μαίανδρο. Η περιοχή φημίζεται για την κλωστοϋφαντουργία της.
Δερέκιοϊ ή Ντερέκιοϊ (τουρκικά Dereköy). Ο οικισμός βρισκόταν 10 χλμ. νοτιοδυτικά των Μουδανιών. Στις αρχές του 20ού αιώνα το Ντερέκιοϊ είχε αποκλειστικά ελληνορθόδοξο πληθυσμό. Το χωριό εκκενώθηκε το 1914 στο πλαίσιο των διώξεων των ελληνορθοδόξων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι κάτοικοι επέστρεψαν το 1919, για να το εγκαταλείψουν οριστικά το 1922.
Ικόνιο (τουρκικά Konya), είναι πόλη στην κεντρική Τουρκία στο υψίπεδο της Ανατολίας (στην αρχαία Φρυγία). Πριν το 1923 κατοικούσαν εκεί 4.000 χριστιανοί ορθόδοξοι, τουρκόφωνοι και ελληνόφωνοι. Η ελληνική κοινότητα αριθμούσε περίπου 2.500 άτομα.
Ινέπολη (τουρκικά İnebolu) πόλη που βρίσκεται 120 χλμ δυτικά της Σινώπης. Είχε πριν τη Συνθήκη της Λωζάνης 5.765 κατοίκους από τους οποίους οι 3.000 ήταν Έλληνες.
Καδίκιοϊ (τουρκικά Kadikoy), η αρχαία Χαλκηδόνα βρίσκεται απέναντι από το ιστορικό κέντρο της Πόλης επί της ασιατικής πλευράς στη Θάλασσα του Μαρμαρά.
Καισάρεια (τουρκικά Kayseri) βιομηχανοποιημένη (σήμερα) πόλη της Κεντρικής Ανατολίας στην Τουρκία. Πριν τη Συνθήκη της Λωζάνης ζούσαν στην πόλη και τα γύρω προαστιά της περίπου 60.000 κάτοικοι εκ των οποίων 10.000 Έλληνες Καππαδόκες.
Καλόλημνος (τουρκικά İmralı) μικρό νησί στη νότια Θάλασσα του Μαρμαρά. Μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών υπήρχαν τρία ελληνικά χωριά στο νησί. Μετά το 1923 έμεινε ακατοίκητο ως το 1935, οπότε κτίσθηκε μία αγροτική φυλακή. Εκεί εκτελέστηκε ο Αντνάν Μεντερές. Εκεί φυλακίστηκε ο Οτσαλάν. Από εκεί δραπέτευσε και ο Μπίλι Χέιζ, συγγραφέας του Εξπρές του Μεσονυχτίου.
Καραγάτσι (τούρκικα: Karaağaç), η Παλαιά Ορεστιάδα. Προάστιο της Αδριανούπολης. Το 1920, μετά την απελευθέρωση της Θράκης από τον ελληνικό στρατό, μετανομάστηκε σε Ορεστιάδα και παραχωρήθηκε στην Ελλάδα. Όμως με τη συνθήκη της Λωζάνης δόθηκε μαζί με τα χωριά Μπόσνα και Ντεμερντές, στους Τούρκους.
Καραχισάρ ή Αφιόν Καραχισάρ (τουρκικά Afyonkarahisar). Στην αρχαία Ελλάδα λεγόταν Ακροϊνόν, αργότερα, Νικόπολις. Βρίσκεται 250 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Άγκυρας. Η περιοχή ήταν σημείο μείζονος στρατιωτικής σημασίας για τους Έλληνες στη Δυτική Μικρά Ασία.
Κασταμονή ή Κασταμών ή Κασταμόνα (τουρκικά Kastamonu), ιστορική πόλη της Παφλαγονίας στη βορειοδυτική Μικρά Ασία. Σε αυτή ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1925 κήρυξε την “Ενδυματολογική επανάσταση” (αλλαγής της ανατολίτικης ενδυμασίας με ευρωπαϊκή).
Κίος (τουρκικά Gemlik). Χτίστηκε από τους Μιλήσιους τον 8ο – 7ο αιώνα π.Χ. στις ακτές της Βιθυνίας, στον κόλπο της Προποντίδας. Το 1919 η πόλη είχε περίπου 5.000 κατοίκους εκ των οποίων 4.620 Έλληνες.
Κίζυκος (τουρκικά Belkis) ήταν αρχαία πόλη στη Μικρά Φρυγία (Μυσία), κοντά στην Προποντίδα. Ήταν αποικία των Μιλησίων. Ιδρυτής της θεωρείται ο ήρωας Κύζικος, που βοήθησε στην επιτυχία της Αργοναυτικής Εκστρατείας.
Μαγνησία (τουρκικά: Manisa) πόλη της δυτικής Τουρκίας και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Μετά την επανάσταση των Νεότουρκων (1908) η ελληνική κοινότητα υπέστη μποϊκοτάρισμα από τις τοπικές αρχές. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο πληθυσμός της Μαγνησίας ήταν κατά πλειοψηφία μουσουλμανικός. Ωστόσο, με τη συνθήκη των Σεβρών η πόλη συμπεριλήφθηκε στην ελληνική ζώνη της Σμύρνης.
Μουδανιά (τουρκικά: Mudanya) πόλη της Βιθυνίας στο Κόλπο της Νικομήδειας (Izmit). Πριν την ανταλλαγή πληθυσμών στην πόλη αυτή κατοικούσαν 4.000 Έλληνες που διατηρούσαν μια ανθούσα κοινότητα με 3 εκκλησίες, 6 σχολεία αρρένων και 2 θηλέων.
Μυριόφυτο (τουρκ. Mürefte). Πολίχνη της Ανατολικής Θράκης στα παράλια της Προποντίδας. Αποικίστηκε από τους αρχαίους Έλληνες τον 7ο π.Χ. αιώνα. Ο ελληνικός πληθυσμός πριν την ανταλλαγή ξεπερνούσε τις 4.000.
Μουνάρμπασι ή Τα Περίκλυστα (τουρκικά Bunarbasi) ήταν ένας όμορφος οικισμός στα περίχωρα της Σμύρνης πλησίον του Μπουρνόβα. Η ονομασία του οφείλεται στο γεγονός ότι στην τοποθεσία υπήρχαν επτά πηγές υδάτων.Το χωριό καταστράφηκε ολότελα το 1922.
Ναζλί (τουρκικά Nazilli) βρίσκεται 160 χιλ. νοτιοανατολικά της Σμύρνης. Είναι η μεγαλύτερη πόλη στην επαρχία Αϊδινίου).
Νέβσεχιρ (τουρκικά Nevşehir). Η Νέαπολη βρίσκεται στην περιοχή της Καππαδοκίας. Μέχρι το 1922 ζούσαν στην περιοχή ελληνικοί πληθυσμοί, και ορισμένοι εξ αυτών μιλούσαν το τοπικό καππαδοκικό ιδίωμα.
Νεοχώρι (τουρκικά: Yeniköy) μικρό χωριό που υπάγεται στη Χηλή, περίφημο θέρετρο στη Μαύρη Θάλασσα. Μέχρι το 1922, οι κάτοικοί του ήταν αποκλειστικά Έλληνες.
Νίγδη (τουρκικά Niğde) πόλη και πρωτεύουσα της επαρχίας Νίγδης στην περιοχή της Κεντρικής Ανατολίας.
Πάνορμος (στα τουρκικά Bandırma) πόλη της Μικράς Ασίας, στα νότια παράλια της Προποντίδας, σε απόσταση 60 ναυτικών μιλίων από την Κωνσταντινούπολη Σύμφωνα με την απογραφή του 1901 η πόλη είχε περίπου 16.500 κατοίκους, από τους οποίους οι Έλληνες ήταν 5.800. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή οι Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη στις 17 Σεπτεμβρίου του 1922 όταν μαζί με το Γ΄ Σώμα Στρατού αποχώρησαν και πέρασαν στις απέναντι ακτές (Ραιδεστό) της Ανατολικής Θράκης.
Παντείχι (τουρκικά Pendik) Περιοχή της Κωνσταντινούπολης στην ασιατική πλευρά μεταξύ Kartal και Tuzla, στη θάλασσα του Μαρμαρά. Κατά τη Βυζαντινή εποχή, ονομαζόταν Παντικιών ή Πεντικιών και Παντικάπιον καθώς η πόλη είχε πέντε τείχη, ή πέντε πύλες ή και τα δύο). Αποτελούσε προορισμό διακοπών των πλούσιων της Κωνσταντινούπολης τα σαββατοκύριακα.
Πασάκιοϊ (τουρκικά Paşaköy). Πασιθέα στα ελληνικά. Ανήκε στο Καρτάλι ή Καρτακλί της Κωνσταντινούπολης, στην επαρχία της Βιθυνίας. Με την παράδοση της Αν. Θράκης οι κάτοικοι της Πασιθέας έφυγαν πρόσφυγες στην Ελλάδα.
Πέργαμος (τουρκικά Bergama): αρχαία ελληνική πόλη της Μυσίας, στη Μικρά Ασία. Καταλήφθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 19 Ιουνίου 1919 και πέρασε στον έλεγχο των κεμαλικών δυνάμεων στις 14 Σεπτεμβρίου 1922.
Ποντοηράκλεια ή Ηράκλεια η Ποντιακή ήταν αρχαία ελληνική πόλη της Παφλαγονίας, χτισμένη στις εκβολές του ποταμού Λύκου. Αντιστοιχεί στη σημερινή πόλη Καραντενίζ Ερεγλί (Karadeniz Ereğli). Το όνομά της είναι μετάφραση του αρχαιοελληνικού “Karadeniz”: Μαύρη Θάλασσα, “Ereğli”: Ηράκλεια.
Πρίγκηπος (τουρκικά Büyükada = μεγαλονήσι) είναι το μεγαλύτερο από τη συστάδα των εννιά Πριγκηπονήσων της Προποντίδας. Με το τέλος του αιώνα στην Πρίγκηπο κατοικούσαν 15.000 κάτοικοι, κυρίως Έλληνες.
Προκόπιο (τουρκικά Urgup): οικισμός στην Κεντρική Μικρά Ασία, χτισμένος πάνω σε οροπέδιο. Το 1905 οι μουσουλμάνοι του Ουργκιούπ έφταναν τους 10.000 και οι χριστιανοί τους 5.000 κατοίκους. Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα αριθμούσαν 585 οικογένειες, σύνολο 2.321 άτομα.
Σαφράμπολη (τουρκικά Safranbolu): πόλη της Μαύρης Θάλασσας. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1920 στην πόλη ζούσαν πολλοί Έλληνες (Καραμανλήδες ως επί το πλείστον), όμως μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και τη Συνθήκη της Λωζάνης υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να εγκατασταθούν στην Ελλάδα
Σηλυβρία (τουρκικά: Silivri): πόλη της Ανατολικής Θράκης στη ακτή της Προποντίδας. Μετά τη Συνθήκη των Σεβρών (1920), η Σηλυβρία ήταν η έδρα του νομού Ραιδεστού και είχε 4.500 κατοίκους. Κατά την ανταλλαγή πληθυσμών οι κάτοικοι της Σηλυβρίας κατέφυγαν στην Ελλάδα κυρίως σε Θεσσαλονίκη και Καβάλα.
Σιβρισάρι (τουρκικά Seferihisar): κωμόπολη της νοτιοανατολικής Ερυθραίας που απέχει 45 χλμ. από τη Σμύρνη και 15 χλμ. από τα Βουρλά. Στο Σιβρισάρι κατοικούσαν περίπου 2.000 Έλληνες και 3.500 Τούρκοι. Οι Σιβρισαριανοί βρέθηκαν δυο φορές διωγμένοι από τον τόπο τους, το ’14 και το ’22.
Σπάρτη ή Ισπάρτα ή (τουρκικά: Isparta, πόλη της Πισιδίας, στη νοτιοδυτική Τουρκία. Βρίσκεται 130 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της Αττάλειας κτισμένη κοντά στους πρόποδες του βουνού Ταύρος. Αποκαλείται και Πόλη των ρόδων.
Τούζλα (τουρκικά Τuzla). Παραλιακή πόλη στη θάλασσα του Μαρμαρά, στο ανατολικό άκρο της Πόλης. To ελληνικό όνομά της ήταν «Ακρίτας». Η πλειοψηφία των κατοίκων του ήταν Έλληνες και ασχολούνταν με την αλιεία, τη γεωργία, την κτηνοτροφία. Αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό τον Σεπτέμβριο του 1923.
Τραπεζούντα (τουρκικά Trabzon): πόλη της Μικράς Ασίας (Πόντος) στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας. Τον 19ο αιώνα από τις 4.200 οικογένειες οι 2.500 ήταν ελληνικές.
Τυρολόη ή Τσορλού (τουρκικά Çorlu): πόλη στην Ανατολική Θράκη. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού πολέμου η πόλη κατελήφθη τον Οκτώβριο του 1912 από τους Βουλγάρους. Τον Ιούλιο του 1913 την ανακατέλαβαν οι Τούρκοι. Από το 1920 μέχρι το 1922 βρισκόταν υπό την κατοχή του ελληνικού στρατού και τελικά έγινε τμήμα της Τουρκίας το 1923.
Χηλή (τουρκικά: Şile): μικρή πόλη 70 χλμ. βορειοανατολικά της Κωνσταντινούπολης, στην ασιατική της πλευρά. Μέχρι το 1922 υπήρχαν Έλληνες που ζούσαν εκεί, όμως αναγκάστηκαν να πάρουν τον δρόμο της προσφυγιάς προς την Ελλάδα μετά την Μικρασιατική καταστροφή.
Υ.Γ.: Δεν κατέστη δυνατό να βρεθούν πληροφορίες για τα μέρη: Διαβερκίρ, Μπακάλιοϊ, Μεσαϊνδίρ, Πολυρά, Φανοχώρι, (ίσως κάπως αλλιώς να λέγονται).
