Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας σήμερα… . Αυτή τη μέρα, το 1857, στη Ν. Υόρκη υφάντριες και εργάτριες από διάφορα κλωστοϋφαντουργεία κατέβηκαν σε απεργία ζητώντας ίσες απολαβές με τους άνδρες και ανθρώπινο ωράριο δουλειάς. Μη φανταστείτε κανένα οχτάωρο. Να δουλεύουν δέκα ώρες αντί για δεκάξι θέλανε οι άμοιρες. Όμως η απεργία χτυπήθηκε από την αστυνομία. Πολλές γυναίκες τραυματίστηκαν και άλλες έχασαν τη δουλειά τους, εκατοντάδες οι απολύσεις. Μα ο σπόρος είχε μπει στη γη.
Δύο χρόνια μετά οι ίδιες γυναίκες oργανώθηκαν σε σωματείο και διαδήλωσαν στους δρόμους της Νέας Υόρκης. Σύνθημά τους τα επόμενα χρόνια έγινε το «Bread and Roses» (ψωμί και τριαντάφυλλα), φράση που χρησιμοποίησε σε μια ομιλία της η Αμερικανίδα ακτιβίστρια Έλεν Τοντ κι ενέπνευσε τον Τζέιμς Όπενχαϊμ να γράψει το ομότιτλο ποίημα που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 1911, κι αμέσως έγινε σύνθημα των γυναικών στη Δύση.
Το ψωμί συμβόλιζε την οικονομική ασφάλεια και το τριαντάφυλλο την καλύτερη ποιότητα ζωής. Μάλιστα, η μεγάλη απεργία των κλωστοϋφαντουργών που έγινε στο Λόρενς της Μασαχουσέτης, μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου 1912, ονομάστηκε «Bread and Roses strike».
Στην Ελλάδα η πρώτη απεργιακή κινητοποίηση γυναικών έγινε το 1882 από τις εργάτριες των «εν Πειραιεί εργοστασίων της νηματοκλωστικής και υφαντικής».* Αίτημά τους ήταν να πληρώνονται κι αυτές «εις νέας δραχμάς» μετά την υποτίμηση κατά 12% του εθνικού νομίσματος που έκανε η κυβέρνηση Τρικούπη.
Αν οι συνθήκες δουλειάς στα κλωστοϋφαντουργεία ήταν σκληρές για τους άνδρες, για τις γυναίκες ήταν δυο φορές. Στα εργοστάσια του Ρετσίνα στον Πειραιά, η βάρδια ξεκινούσε τον χειμώνα στις 6 το πρωί και τελείωνε στις 6.30 το βράδυ με μισή ώρα ανάπαυση. Το καλοκαίρι άρχιζε στις 5 το πρωί και τελείωνε στις 6.30, με μιάμιση ώρα ανάπαυση… Δουλεύοντας στα 120 αργαλειά «η δυστυχής εργάτις μόλις δύναται να κινηθή εν τω περιορισμένω τούτω υπό την κυριότητά της χώρω».**
Και βέβαια, οι γυναίκες έπαιρναν πολύ μικρότερο μεροκάματο από τον άνδρα: 50 λεπτά ενώ το ψωμί πουλιόταν 35-40 λεπτά η οκά! Μετά από όλα αυτά δεν ήταν τυχαίο ότι η πρώτη αποκλειστική απεργία γυναικών στη χώρα μας έγινε το 1892 από τις εργάτριες του εργοστασίου Ρετσίνα όταν η εργοδοσία θέλησε να τους μειώσει το μεροκάματο κατά 20%.
Εκείνα τα χρόνια οι Ελληνίδες αγωνίζονταν κυρίως για την κατοχύρωση των αστικών τους δικαιωμάτων,
δίνοντας προτεραιότητα στη μόρφωση και την εργασία. Η διεκδίκηση των πολιτικών δικαιωμάτων τους θα τεθεί αργότερα, στη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Απέναντι στο διογκούμενο ρεύμα οι πολιτικοί έβαλαν νερό στο κρασί τους κι άρχισαν να τάζουν…
Ο Ελευθέριος. Βενιζέλος σε προεκλογικό λόγο του στον Ποδονίφτη είπε απευθυνόμενος στις γυναίκες: «Και σεις αι Ελληνίδες θα αποκτήσετε εντός ολίγου το δικαίωμα της ψήφου το οποίον έχω σκοπόν να σας παραχωρήσω. Εν τω μεταξύ όμως, πείσατε τους άνδρας σας να με ψηφίσουν δια να δυνηθώ να δώσω και εις εσάς πολιτικά δικαιώματα…»
Τήρησε την υπόσχεσή του. Για πρώτη φορά οι γυναίκες ψήφισαν στις τοπικές εκλογές της Θεσσαλονίκης, που έγιναν στις 14 Δεκεμβρίου 1930. Όχι όμως όλες. Μόνο όσες ήταν 30 ετών και απόφοιτες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Στη Νέα Ιωνία άσκησαν για πρώτη φορά το εκλογικό τους δικαίωμα στις δημοτικές εκλογές του 1934. Η συντριπτική τους πλειοψηφία δεν είχαν επάγγελμα και δήλωναν οικιακά. Στο τμήμα της Ζωοδόχου Πηγής Καλογρέζας, και οι 21 γυναίκες που ψήφισαν δήλωναν ως επάγγελμα τα οικιακά.
Και πάλι, ωστόσο, το δικαίωμα που δόθηκε στις γυναίκες ήταν… λειψό. Διότι ναι μεν μπορούσαν να εκλέξουν αλλά δεν μπορούσαν να εκλεγούν. Με αυτόν τον τρόπο απορρίφθηκε και η υποψηφιότητα της Σοφίας Σημηριώτη ως ανεξαρτήτου πάρεδρου στις εκλογές του 1934 στη Νέα Ιωνία.
Κι έπρεπε να περάσουν άλλα 22 χρόνια για να συμμετάσχουν κανονικά οι γυναίκες σε βουλευτικές εκλογές. Για πρώτη φορά ψήφισαν στις 19 Φεβρουαρίου του 1956.
*Εφημερίδα «Νέα Εφημερίς», φ.16/11/1882, ** Εφημερίς των Κυριών», τεύχος 28, 13/2/1887, *** Εφημερίδα «Εμπρός», φ.18/2/1929
