Πάει ο παλιός ο χρόνος. Σε λίγες ώρες κάθε σπίτι θα υποδεχθεί τον καινούργιο σπάζοντας στο κατώφλι του ένα ρόδι. Για να φέρει καλή τύχη. Για να πάει καλά ο χρόνος. Κρατάει (πόσο ακόμα;) και στις μέρες μας τούτο έθιμο…
Παραδόσεις με τη ροδιά υπάρχουν σε όλους σχεδόν τους αρχαίους πολιτισμούς και σε όλες τις θρησκείες. Το ρόδι υπήρξε ένα από τα αρχέτυπα σύμβολα του ανθρώπινου πολιτισμού, ένας καρπός ιερός, δεμένος με την ύπαρξη του ανθρώπου.
Από τα Πευκάκια στη Ροδιά
Τη ροδιά πριν από εξήντα τόσα χρόνια ο Πάνος Κοκκινόπουλος την έκανε ποίημα και ο Μίκης Θεοδωράκης τραγούδι το οποίο ερμήνευσαν, δυο σπουδαίοι τραγουδιστές της εποχής, η Γιώτα Λύδια και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης κι έγινε μεγάλη επιτυχία…
Mε τον Πάνο Κοκκινόπουλο οι δρόμοι μας διασταυρώθηκαν για πρώτη φορά στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 στο 1ο Γυμνάσιο της Νέας Ιωνίας στα Πευκάκια όπου εκείνος δίδασκε τα φιλολογικά μαθήματα και ο υπογράφων ήταν μαθητής, αν και δεν έτυχε να συναντηθούμε σε κάποια τάξη παρά μόνο στο προαύλιο την ώρα των διαλειμμάτων.
Τελειώνοντας το σχολείο, χαθήκαμε. Αλλά να που ήταν γραφτό ύστερα από 45 χρόνια να ξαναβρεθούμε, όχι στα ίδια μέρη που λέει και το τραγούδι αλλά στο σπίτι του στη Ριζούπολη (Ριζόπολη εκείνος εξακολουθεί να την αποκαλεί), όπου έζησε τα περισσότερα -από τα 92- χρόνια της ζωής του.
Εκεί είχα την ευκαιρία να γνωρίσω εκτός από τον εκπαιδευτικό, τον ποιητή και τον συγγραφέα -βραβευμένο μάλιστα δυο φορές από τον Σύλλογο Ελλήνων Λογοτεχνών – να δω από κοντά την περίφημη ροδιά που του ενέπνευσε – πριν από 63 χρόνια – το πιο γνωστό (λόγω της επιτυχίας του τραγουδιού) ποίημά του με τίτλο «Ροδιά τετράκλωνη» και να μάθω την ιστορία του.
Η ροδιά αυτή φύεται σήμερα στον ακάλυπτο χώρο του οικοπέδου. Ήλιο σπάνια βλέπει έτσι περικυκλωμένη που είναι από ψηλά κτίρια. Τα χρόνια έχουν βαρύνει πάνω της. Ωστόσο στέκει ακόμη εκεί και για τον ποιητή εξακολουθεί να είναι «ανάπαυση της προσμονής, νεράκι της πληγής του».
Η ιστορία της «Ροδιάς»
Ατενίζοντάς την από την μπαλκονόπορτα του γραφείου του, ο δάσκαλος μού διηγήθηκε την ιστορία της:
«Τη ροδιά είχε φυτέψει στην αυλή της η κυρά Στέλλα, η γειτόνισσά μου, το 1950 τόσο. Ήταν στο πίσω μέρος του σπιτιού μας. Την έβλεπα από το παράθυρό μου. Έγραψα το ποίημα στο γραφείο μου…
…Είχαμε εντωμεταξύ γνωριστεί με τον Μίκη. Τον είχα γνωρίσει, όταν γύρισε από το Παρίσι. Ήταν έξω από την Columbia. Πήρα το θάρρος, πήγα και του μίλησα. Έδωσα γνωριμία.
…Μια μέρα του δείχνω το ποίημα. Λέει, “ωραίο είναι”. Δεν περίμενα ότι θα γίνει τραγούδι-επιτυχία. Δεν περίμενα τίποτα απολύτως. Εγώ ήθελα μόνο να το βγάλω…
…Και βέβαια ήμουν παρών στην ηχογράφηση. Σε όλα τα τραγούδια μου ήμουνα εκεί. Εκείνο που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση στο τραγούδι ήταν η εισαγωγή.
…Θυμάμαι ότι ο Μίκης έπαιξε το τραγούδι στο πιάνο στο παλιό στούντιο της Columbia. Όταν το άκουσε ο Χιώτης λέει: “Μίκη, θα βγω λίγα λεπτά έξω”. Κάθισε κάτω από ένα δένδρο με το μπουζούκι του. Γύρισε και λέει: “Μίκη, είναι αυτό;” και έριξε τις πενιές. Εκείνος ενθουσιάστηκε: “Μπράβο Μανόλη!»
Ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης αποκάλυψε σε συνέντευξή του πώς έφτασε η «Ροδιά» στα χέρια του:
«Ο Πάνος Κοκκινόπουλος, καθηγητής, δούλευε εργάτης στο εργοστάσιο δίσκων της Columbia. Κάποια μέρα που με πήγαν να δω πώς κατασκευάζεται ένας δίσκος, σταθήκαμε μπροστά σε μια πρέσα παρακολουθώντας τη διαδικασία. Τότε ο Κοκκινόπουλος, αφού πρώτα μου συστήθηκε, μου έδωσε μια σελίδα με στίχους, που φαίνεται πως κουβαλούσε μαζί του. Έτσι γεννήθηκε η «Ροδιά».
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε στις 23 Μαρτίου 1961 στο (παλιό) στούντιο της Columbia. Στην πρώτη εκτέλεση το τραγούδησε η Μαίρη Λίντα, την ερμηνεία της οποία ο Κοκκινόπουλος χαρακτηρίζει «άφθαστη».
Η ταυτότητα του τραγουδιού
Κωδικός Μήτρας :7XCG 990 Τίτλος: Ροδιά τετράκλωνη
Συνθέτης: Θεοδωράκης Μίκης
Στιχουργός: Κοκκινόπουλος Παναγιώτης
Τραγουδούν: Λίντα Μαίρη
Συμμετέχουν: Χιώτης Μανώλης
Διεύθυνση Ορχήστρας: Θεοδωράκης Μίκης
Μουσικοί:
Βιολί: Αποστολίδης Τάτσης, Βιολί: Κολάσης Βύρων, Βιολί: Τόμπρας Σπύρος, Βιολοντσέλο: Ταχιάτης Σωτήρης, Κιθάρα: Δέδες Ιωάννης, Μεταλόφωνο: Διακογιώργης Τάσος, Μπάσο: Ροδουσάκης Ανδρέας, Μπόγκος: Μαρκόπουλος Γιάννης, Μπουζούκι: Καραμπεσίνης Γιάννης Μπουζούκι: Χιώτης Μανώλης, Ντέφι: Κυριαζής Ευάγγελος, Ντράμς: Λιβιεράτος Σπύρος
Δίσκος : «Αρχιπέλαγος»
Οι στίχοι του τραγουδιού**
Αχνά χαράματα, σιγά
σαν τρεμοπαίζει η Πούλια
θα μαραθούν τα γιασεμιά
θα μαραθούν τα γιούλια.
Μα εσύ θα είσαι μοναχή
γερμένη στο περβάζι
και θα θωρείς τη χρυσαυγή
τα πέπλα της ν’ αλλάζει.
Ροδιά μου εσύ τετράκλωνη
στολίδι της αυλής μου
ανάπαυση της προσμονής
νεράκι της πληγής μου.
Θα `ρθείς στο σπίτι μας ξανά
μ’ εμέ να σμίξεις πάλι
και δυο κρινάκια τ’ Απριλιού
να βάλεις στ’ ανθογυάλι.
Στα χέρια μου σε σήκωσα
σ’ ανύψωσα ως τ’ αστέρια
και σμάρια να φτερούγισαν
στα στήθια περιστέρια.
Με της χαράς το ξύπνημα
με της φυγής τον πόνο
κι από τα τότε καρτερώ
το γυρισμό σου μόνο.
Ροδιά μου εσύ τετράκλωνη
στολίδι της αυλής μου
ανάπαυση της προσμονής
νεράκι της πληγής μου.
Θα `ρθείς στο σπίτι μας ξανά
μ’ εμέ να σμίξεις πάλι
και δυο κρινάκια τ’ Απριλιού
να βάλεις στ’ ανθογυάλι.
Κ α λ ή Χ ρ ο ν ι ά
*Με αφορμή την εκδήλωση «70 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη» που έγινε τον Σεπτέμβριο του 1995 στο θέατρο Βράχων στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βύρωνα. Τα τραγούδια ερμήνευσαν οι Μαίρη Λίντα, Δημήτρης Μητροπάνος, Βασίλης Λέκκας και ο συνθέτης. Ο Πάνος Κοκκινόπουλος ήταν εκεί: «Η Μαίρη Λίντα τραγούδησε τη “Ροδιά” και λέει μετά: “Μαζί μας έχουμε σήμερα τον ποιητή της “Ροδιάς”, τον Πάνο Κοκκινόπουλο. Γυρίσανε τότε όλοι οι προβολείς πάνω μου. Σηκώθηκα και χαιρέτησα. Έγινε ο χαμός…»
** Το ποίημα «Ροδιά τετράκλωνη περιλαμβάνεται ολοκληρωμένο (επιπλέον τέσσερις στροφές) στην ποιητική συλλογή του Πάνου Κοκκινόπουλου «Ροδιά και κάχτος» που εκδόθηκε το 1991 (εκδόσεις Δωδώνη).
