H Toύζλα των παππούδων μας

Η Τούζλα πήρε το όνομά της από τις αλυκές που υπήρχαν στην περιοχή. «Τουζ» στα τουρκικά σημαίνει αλάτι… «Είμαι Τουζλιανός», θυμάμαι έλεγε ο παππούς, όταν τον ρωτούσαν πούθε κατάγεται.

Στο Ημερολόγιο του 1914, με τίτλο «Ο Φρουρός», που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπουλη, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα περιγραφή της Τούζλα.

«Η κώμη αύτη, αριθμούσα άλλοτε 50 οθωμανικάς και 350 χριστιανικάς οικογενείας, νυν έχει 450 περίπου ελληνορθοδόξους οικογενείας, 3 ναούς και Δημοτική Σχολή μετά 150 μαθητών. Επί Βυζαντινών ονομάζετο Ακρίτας, από το ομώνυμο ακρωτήριο. Ονομάστηκε Τούζλα μεταγενέστερα δια τα παρ’αυτήν αναφύοντα υφάλμυρα ύδατα, άτινα ως ιαματικά συχνάζονται παρά των εχόντων ανάγκην τούτων, ως καθαρτικά και διουρητικά.

Παρά ταύτην εύρηνται πλείστα ερείπια αρχαίων οικοδομών και νησίς τις , ήτις εκλήθη του Ακρίτα, σχηματιζομένη εκ του παρά ταύτην ρέοντος ποταμού και της θαλάσσης ένθα νυν φάρος. Παρ’ άλλοις η νησίς αύτη λέγεται ως η επωνομαζομένη Αγίου Ανδρέου, καθότι εν αυτή ευρίσκοντο αι ειρκταί και τα κάτεργα των Βυζαντινών και εκεί εξωρίζοντο οι κατάδικοι ως τούτο καθίσταται γνωστόν εκ της εν αυτή εξορίας του Ευαγούς Μεθοδίου. Προσέτι εις τας φυλακάς ταύτας ερρίφθη και ο Μέγας Ευθύμιος ο Επίσκοπος των Σάρδεων…

Οι κάτοικοι ασχολούμενοι εις την γεωργίαν, κτηνοτροφίαν, αμπελουργίαν, σκωληκοτροφίαν επιδίδονται και εις την κηπουρικήν. Ομιλούσι δε και ούτοι ως οι του Παντειχίου και Χαρταλιμής την ελληνικήν. Προ ετών νοτίως του σταθμού ιδρύθησαν λοιμοκαθαρτήριον μετά πολλών παραπηγμάτων… Η παραλία αύτη του Αστακηνού κόλπου ακμάζει δια την προπαρασκευήν των τσίρων».

Με την Καταστροφή οι Έλληνες εγκατέλειψαν τις πατρογονικές εστίες τους και ήρθαν στην Ελλάδα. Η Τούζλα τότε «έμεινε για 14 μήνες ένας σιωπηλός οικισμός», όπως μας πληροφορεί άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2018 στην τουρκική εφημερίδα yeni gungazetesi.

Από το ίδιο άρθρο αντλούμε χρήσιμες πληροφορίες για την πριν και τη μετά τη φυγή των Ελλήνων ζωή στην Τούζλα. Διαβάζουμε…

Με την υπογραφή της ανταλλαγής πληθυσμών στη Λωζάννη μεταφέρθηκαν στην Τούζλα πρόσφυγες από το Κιλκίς. Ωστόσο ορισμένοι από εκείνους που ήρθαν από το Κιλκίς, δεν ήθελαν την Τούζλα και πήγαν να μείνουν σε άλλα μέρη.

Την άνοιξη του επόμενου έτους, έφθασαν στην Τούζλα πρόσφυγες από τα χωριά Orendere (Oρεινό), Alhanlı (Αχλαδινή), Kulacık (Πυργίσκος) και Sarışaban (Χρυσούπολη). Αλλά και κάποιοι από τα χωριά Kozlu (Πλατάνια) και Gökçeli (Πρινόλοφος) της Δράμας, οι οποίοι αρχικά είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή Alaçam της Σαμψούντας.

Η Τούζλα ήταν ένα όμορφο και πολιτισμένο χωριό στα χρόνια πριν από την Ανταλλαγή. Το παζάρι, που βρισκόταν κάτω από τη σκιά του τζαμιού του Σουλτάνου Αχμέτ, ανήκε στους Έλληνες. Φούρνος, κρεοπωλείο, κουρείο, ραφείο, ζαχαροπλαστείο και καφενεία ήταν όλα μαγαζιά ελληνικά. Στην απέναντι γωνία από τον φούρνο του Βασίλη ήταν το καφενείο του Γιώργη, του γιου του Χατζή Δημήτρη.

Στο χωριό υπήρχαν τέσσερις εκκλησίες, ένα μοναστήρι (Άγιος Δημήτριος) κι ένα αγίασμα. Το Πάσχα οι Έλληνες πρόσφεραν τσουρέκια και αυγά στους Τούρκους γείτονες. Τον Σεπτέμβριο του 1922 οι Έλληνες εγκατέλειψαν τα σπίτια τους χωρίς να αποχαιρετήσουν τους Τούρκους γείτονές τους. Στην πραγματικότητα, ο τραχανάς έμεινε απλωμένος στους πάγκους. Οι οικογένειες Ζεχίρη, Δεκαβάλα, Λεμονάδη, Μακρίδη, Μανωλάκη που είχε το ψευδώνυμο Νταλακόγλου, ήταν από τις εξέχουσες οικογένειες της Τούζλα τα χρόνια εκείνα»

Κι όπως οι δικοί μας πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν με εχθρότητα από τους κατοίκους της Ελλάδας, έτσι εχθρικά αντιμετώπισαν οι παλιοί κάτοικοι της Τούζλα τους νεοφερμένους ομοεθνείς τους. Διαβάζουμε…

«Οι πρόσφυγες που ήρθαν στην Τούζλα ξεκίνησαν τον αγώνα της ενσωμάτωσης. Για χρόνια όμως υπήρχε αποκλεισμός και περιθωριοποίησή τους από τις οικογένειες που αυτοαποκαλούνταν “αυτόχθονες”.

Οι ντόπιοι στάθηκαν αντίθετοι στο γάμο με μετανάστες, ειδικά στο να παίρνουν νύφες, έπιναν νερό χωριστά από τις δύο κρήνες του σιντριβανιού και δεν περνούσαν μπροστά από τα σπίτια των προσφύγων. Αυτή η εξαίρεση, αυτή η αδιαφορία, συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1950».