Ο χρόνος, σαν το σφουγγάρι στο μαυροπίνακα, έχει σβήσει σήμερα απ’ το έδαφος της Καλογρέζας όλα τα «αποτυπώματα» των λιγνιτωρυχείων. Πάνε δεκαετίες που τα πηγάδια έχουν κλείσει και οι στοές σφραγίστηκαν. Κάθισε η γη, πέταξε από πάνω της τη μαυρίλα, έγινε «φιλέτο», μοσχοπουλήθηκε. Σπίτια χτίστηκαν παντού. Κοιμούνται οι νοικοκυραίοι στα κρεβάτια τους, ενώ από κάτω τους, ανενόχλητο πια, αναπαύεται το κάρβουνο…
Κάθε μέρα, χειμώνα-καλοκαίρι, μέρα και νύχτα, περνά ανυποψίαστος ο διαβάτης από δίπλα, τρέχει ανύποπτος καταπάνω τους ο νεαρός, τους βλέπουν τα χνάρια, βγάζουν φωνή και τους καλούν, εκείνοι όμως δεν ακούν. Είναι καινούργιοι στην περιοχή, ήρθαν μαζί με τον… Καλατράβα, τον Ισπανό αρχιτέκτονα, που ανέλαβε να αναμορφώσει το Ολυμπιακό Στάδιο για τους Αγώνες του 2004. Δεν ξέρουν αυτοί, δεν αναγνωρίζουν, προσπερνούν.
Οι παλιοί όμως, που γνωρίζουν την ιστορία του τόπου, όποτε κάνουν τον περίπατό τους στον πεζόδρομο πλάι στη Σπύρου Λούη, βρίσκουν πάντα μια αφορμή για να σταματήσουν μπροστά στον πύργο, που σηκώνεται μέσα απ’ τα χαλάσματα του εγκαταλελειμμένου εργοστασίου. Απ’ την χοάνη του έπεφτε το κάρβουνο, που φόρτωναν τα φορτηγά την χρυσή εποχή του λιγνιτωρυχείου. Παραδίπλα βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις, τα σιλό και πιο κει το περίφημο πηγάδι «17».
Ο πύργος σήμερα στέκει παράταιρος, σαν φάρος σε καταργημένη ρότα. Τα τσιμέντα του έχουν διαβρωθεί και τα σίδερά του έχουν σκουριάσει. Στους τοίχους του εξασκούνται τα παιδιά στη τεχνική του γκράφιτι και στην κορυφή του είναι στερεωμένη μια κεραία κινητής τηλεφωνίας. Κοιτάζοντάς τον από μακριά μοιάζει με σκοπιά σε έρημο στρατόπεδο. (Απόσπασμα από το βιβλίο «Βάρδα Βουλιαμέντο»).
Ένα μνημείο
Πάνε έξι χρόνια από τότε που ο Δήμος Ν. Ιωνίας, με αφορμή και την έκδοση του βιβλίου, έκανε μια προσπάθεια να διασώσει τον πύργο, χαρακτηρίζοντάς τον με κάποιο τρόπο ως μνημείο. Στις 10 Δεκεμβρίου 2014 κλιμάκιο της αρχαιολογική υπηρεσίας επισκέφθηκε το χώρο κι έκανε αυτοψία. Είδαν την κατασκευή, κούνησαν το κεφάλι. Δεν τους προξένησε το παραμικρό ενδιαφέρον. Αρχιτεκτονικά δεν τους έλεγε τίποτα. «Μια τσιμεντοκατασκευή είναι» είπαν.
Ο πύργος δεν είχε τα «τυπικά προσόντα» για να ανακηρυχθεί βιομηχανικό μνημείο. Ίσως μόνο ως μνημείο «ιστορικής και κοινωνικής μνήμης», δεδομένου του σημαντικού ρόλου που έπαιξαν τα λιγνιτωρυχεία στη ζωή των κατοίκων της Καλογρέζας -και όχι μόνο, από την Κατοχή μέχρι την δεκαετία του 1960.
Έστω όμως κι έτσι. Κάτι ήταν κι αυτό. Σημασία είχε να σωθεί, να μη γκρεμιστεί, να στέκει για πάντα εκεί, παρακινώντας την μνημονική διαδικασία, μεταδίδοντας τη συλλογική μνήμη στις επόμενες γενιές. Υποτίθεται ότι προς το σκοπό αυτό θα ετοιμαζόταν φάκελος και το θέμα θα εξεταζόταν από το Υπουργείο…
Εν τω μεταξύ υπήρχε κι ένα άλλο πρόβλημα. Το οικόπεδο του πρώην εργοστασίου της ΑLTEC, μετά την πτώχευση της εταιρίας, είχε περιέλθει στα χέρια των τραπεζών και από εκεί στην εταιρεία ακινήτων «Πυρρίχος», η οποία συστήθηκε από τις πιστώτριες τράπεζες.
Kι αυτό το εμπόδιο ωστόσο, μπορούσε να ξεπεραστεί μέσω της ένταξης του Ο.Τ. Γ 572, επί της οδού Λέσβου αρ. 2 και Σπύρου Λούη αρ. 28, με Κωδικό Κτηματογράφησης 0801 στο σχέδιο πόλης. Με βάση την «μετατροπή εισφοράς γης σε χρήμα» Πράξη Εφαρμογής στην περιοχή Ανθρακωρυχείων η Πυρρίχος ΑΕ, από την ένταξη στο σχέδιο πόλης, όφειλε σε χρήμα 1.908,68 τ.μ.
Ένα κομμάτι από την απαλλοτρίωση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να διαμορφωθεί ένας χώρος μνημείου γύρω από τον πύργο. Ωστόσο, πέρασαν έξι χρόνια και δεν έχει γίνει τίποτα. Στο μεταξύ, χρόνο με το χρόνο, το κτίσμα φθίνει και δίχως την παραμικρή συντήρηση δεν θα αργήσει η μέρα που θα σωριαστεί σε ερείπια.
Και τότε θα σβήσει και ο τελευταίος φάρος που φωτίζει στη μνήμη μας τα όσα έζησαν, υπέφεραν κι έκαναν οι παππούδες μας, δουλεύοντας κάτω από τη γη, σε τούτο εδώ τον τόπο…
Κάτι πρέπει να γίνει πριν να είναι πολύ αργά…
